Van oudsher werd in Japan niet veel vlees gegeten. Door het boeddhisme was Japan vooral een land van vegetariërs. Maar niet iedereen was daar heel strikt in. Als overblijfsel van de vegetarische keuken bevatten veel gerechten tofu. Deze tofu of 'soyakaas' wordt gemaakt van soya boontjes. Tofu is een goede bron van eiwit en bevat bijna geen vet. Er wordt vaak gezegd dat dit bijdraagt aan de goede gezondheid van de Japanse bevolking. Soya is ook de basis voor de Japanse sjoyu soya saus en voor miso die wordt gebruikt als smaakmaker en basis voor soepen. Natto is halfgefermenteerde soya.

In de loop van de laatste eeuwen is het Japanse voedselpatroon sterk veranderd en lijkt het steeds meer op wat ook in het Westen gebruikelijk is. Zo wordt er ook brood gegeten, en is er een variatie aan broodjes, croissants, stokbrood en taartjes. McDonald's en andere hamburgerketens zijn overal te vinden en het eten van vlees op dagelijkse basis is heel gewoon geworden. Sommige gerechten lijken typisch Japans, maar zijn uit het Westen overgewaaid. Zoals de Teppanyaki restaurants waarbij vlees- en visgerechten op een hete plaat bij de gasten aan tafel worden bereid. De in het Westen populaire sushi is in Japan geen alledaagse maaltijd. De vis moet heel erg vers zijn om rauw gegeten te kunnen worden en het is erg bewerkelijk om goede sushi te maken. Sushi is een gerecht van kleefrijst met wat azijn en zout erdoor. De rijst wordt verwerkt tot rolletjes door op gedroogde zeewier, de nori, rauwe vis of wat ingemaakt groenten op een randje rijst te leggen. Met behulp van een bamboematje wordt dit dan opgerold en dan in mootjes gesneden. Dit is de zogenaamde makizushi. Voor de 'open' sushi, de nigirisushi, wordt een reepje rauwe vis op een met de hand gevormd bolletje rijst gelegd.

Een meer gebruikelijke maaltijd is Japanse soep, gemaakt van visbouillon op basis van gedroogde tonijn met wat miso pasta. Die wordt dan gevuld met wat groenten en een Japanse mie soort. Daarnaast wordt gebakken of gefrituurde vis, kip of vlees gegeten. Verder is er rijst, ingemaakte groenten en soms een gebakken of gestoofd groenten gerecht. In de winter worden veel stoofpotjes gegeten met allerlei wortels en knolletjes. Ook is rijst met kerriesaus erg geliefd en natuurlijk okonomiyaki waarbij men een elektrische koekenpan op tafel zet. In de pan wordt wat beslag gegoten en tijdens het bakken wordt dit per persoon belegd met zelf te kiezen groenten en minuscule visjes.

De Japanse keuken heeft een veelheid aan regionale gerechten. In bergachtige streken worden andere ingrediënten gebruikt dan aan de kust en de koude streken wijken weer af van de meer zuidelijke eilanden. Een echt culinaire Japanse maaltijd komt uit de kaiseki keuken. Dit is de mooiste manier om kennis te maken met de veelzijdige Japanse keuken, waarbij kleine hapjes, elk op een eigen schaaltje of in een fraaie kom geserveerd worden.

Er zijn heel veel Japanse kookboeken verkrijgbaar. Deze hebben vaak een aparte basis-ingrediënten lijst. De producten zijn in Nederland gewoon te koop en niet alleen bij gespecialiseerde winkels. De meeste Chinees/Indische toko's hebben een assortiment met Japanse gebruiksvoorwerpen zoals kommen, schaaltjes en eetstokjes. Verder hebben de meeste supermarkten een schap met Japanse producten. Het Japanse Okura Hotel in Amsterdam heeft naast een restaurant in Japanse sfeer in het souterrain een winkel waar Japanse producten verkocht worden.